Özet
Genellikle faktör analizi bilimsel araştırmalarda kullanılan çok sayıda değişkenin az sayıda temel değişkenler ile ifade edilip edilemeyeceği için kullanılır (Büyüköztürk, 2002). Bu çalışmanın amacı faktör analizindeki örneklem büyüklüğü hakkında bilgi vermektir.
Anahtar Kelime: Faktör Analiz, Örneklem Büyülüğü
Faktör Analizde Örneklem Büyüklüğü
Faktör analizi araştırmalarda kullanılan çok sayıda değişkenin az sayıda temel değişkenler ile ifade edilip edilemeyeceği için genellikle kullanılır (Büyüköztürk, 2002). Bir başka deyişle, “Bir grup değişkenin kovaryans yapısını inceleyerek, bu değişkenler arasındaki ilişkileri, faktör olarak isimlendirilen çok daha az sayıdaki gözlenemeyen gizli değişkenler bakımından açıklamayı sağlamak üzere düzenlenmiş bir tekniktir” (Stapleton, 1997). Örnek olarak, insanların günlük olarak aldığı farklı besinler aslında vücuttaki kullanımlarına göre karbonhidratlar, yağlar ve proteinler olarak üç grupta toplanır (Akyıldız, 2009). Faktör analizi, ölçek uyarlama ve geliştirmede yapı geçerliği için, faktör yapısını test edip doğrulamak, alt ölçekleri belirlemek ya da ölçeme aracının faktör yapısını ortaya çıkartmak için ve birbiri ile ilişkili çok sayışa değişkeni bir araya getirerek az sayıda anlamlı değişkenler yaratmak için kullanılır (Çil, 2014).
Küçük örneklem kullanılarak ilişki katsayıları kestirildiyse daha az güvenilir olma eğilimindedir. Bu yüzden, ilişkilerin güvenilir bir şekilde gösterilmesi için örneklemin uygun büyüklükle olması önemlidir. Literatürde, değişken sayısı fazla büyük olmadığında, faktörler güçlü ve belirgin olduğunda 100 ile 200 arasındaki örneklem büyüklüğünün yeterli olduğu belirtilmektedir (Büyüköztürk, 2002). Genel bir kurala göre, çalışma grubunu faktör analizi tekniğinin kullanımı için önerilen madde sayısı veya gözlenen değişken sayısının beş katı örneklem büyüklüğü olması gerektiği ifade edilmektedir (Child, 2006). Eğer örneklem büyülüğü değişken sayısından fazla olmaması koşuluyla az sayıda belirgin faktör ve güçlü, güvenilir ilişkiler varsa 50 olarak kararlaştırılabilir. Fakat faktör yapısının açık ve az sayıda olduğu durumlarda bu rakamın 100 olabileceği, güvenilir faktörler çıkartmak için 200 kişilik örneklemin olması gerektiği, daha iyi sonuçlar almak için büyük örneklem ile çalışmanın yeterli olacağı belirtilmektedir (Büyüköztürk, 2002). Kline (1994) göre, örneklem büyüklüğü için madde (değişken) oranının ise 10: 1 tutulmasını önerilmekle birlikte, bu oranın düşürülebileceğini, ancak en az 2: 1 olması gerektiği belirtilmektedir.
Doğan ve Başokcu (2010) istatistik tutum ölçeği için uygulanan faktör analizi ve aşamalı kümeleme analizi sonuçlarının benzer olup olmadığını çalışılmıştır. Araştırmada istatistiğe karşı 40 maddeden oluşan tutum ölçeğinin Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesinden seçilen 297 kişilik örneklem üzerinden yapılmıştır. Çalışma grubunu faktör analizi tekniğinin kullanımı için önerilen madde sayısının beş katı örneklem büyüklüğü ölçütünü karşılayıp yeterli olduğu görülmektedir. (Doğan & Başokçu, 2010).
Yavuz Konakman ve Yanpar Yelken (2015) öğretmen adaylarının araştırmaya yönelik direnç davranışlarını belirlemeye yönelik bir ölçme aracı geliştirmeyi amaçlamıştır. Bu doğrultuda 76 maddeden oluşan deneme formu 2013-2014 öğretim yılında, Türkiye’de Akdeniz Bölgesindeki bir devlet üniversitesinin Eğitim Fakültesinde öğrenim gören 1105 öğretmen adayına uygulanmıştır. Örneklem büyüklüğünün en az gözlenen değişken sayısının beş katı olması gerektiği kuralına uygun olarak (Child, 2006) faktör analizi tekniğinin kullanımı için çalışma grubu sayısının yeterli olduğu görülmektedir.
Kaynakça
Akyıldız, M. (2009). Faktör Analizi Tanıtımı ve Uygulanması. Faktör Analizi Tanıtımı ve Uygulanması adresinden alındı
Büyüköztürk, Ş. (2002). FAKTÖR ANALizi: TEMEL KAVRAMLAR VE ÖLÇEK GELİŞTİRMEDE KULLANIMI. Kuram ve Uygulamalarda Eğitim Yönetimi(32), 470-483.
Child, D. (2006). The essentials of factor analysis. Continuum, London.
Çil, A. (2014). Faktör Analizi (İleri İstatistik Notları).
Doğan, N., & Başokçu, T. (2010). İstatistik Tutum Ölçeği İçin Uygulanan Faktör Analizi ve Aşamalı. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 1(2), 65-71.
Kline, P. (1994). An Easy Guide To Factor Analysis. New York: Routledge.
Stapleton, C. (1997). Basic Concepts And Procedures Of Confirmatory Factor.
Yavuz Konokman, G., & Yanpar Yelken, T. (2015). Araştirma Direnci Ölçeği Geliştirme: Açimlayici Ve Doğrulayici Faktör Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 621-636.
